एके दिवशी एक स्त्री दरबारात आली आणि म्हणाली, “माझं बाळ मला परत द्या, दुसरी स्त्री ते घेऊन बसली आहे.” ती दुसरी स्त्रीही तसंच म्हणाली. दोघीही बाळावर आपला हक्क सांगत होत्या.

सम्राट अकबर गोंधळले. त्यांनी हा निर्णय बीरबलकडे सोपवला.

बीरबल म्हणाला, “ठीक आहे, हे बाळ दोन भागांमध्ये कापून दोघींना देतो.”

त्यावर एक स्त्री रडायला लागली आणि म्हणाली, “नको! नको! तिला द्या बाळ. पण त्याला काही होऊ नये!”

बीरबल हसला आणि म्हणाला, “हीच खरी आई आहे. कारण खरी आई आपल्या लेकराला दुखावणार नाही.”

एक दिवस अकबराने बीरबलला विचारलं, “तू इतक्या वर्षांपासून माझ्या दरबारात आहेस. रोज काय नवीन शिकतोस?”

बीरबल उत्तरला, “महाराज, मी दररोज एक गोष्ट शिकतो – मूर्खपणा कधीच संपत नाही!”

सगळ्या दरबारींनी हसून दाद दिली.

अकबरने बीरबलला तीन प्रश्न विचारले:

1. आकाशात किती तारे आहेत?
2. पृथ्वीचा मध्यबिंदू कुठे आहे?
3. माणसाच्या डोक्यात किती केस असतात?

बीरबलने उत्तर दिलं:

1. “तारे मोजायला एक मेंढपाळ आणू, त्याच्याकडे जितक्या मेंढ्या आहेत, तितके तारे आहेत.”
2. “जेथे सम्राटाचा सिंहासन आहे, तेच पृथ्वीचा मध्यबिंदू आहे. पाहिजे तर मोजून पाहा.”
3. “माझं डोकं मोकळं करा, एकेक केस मोजू आणि वेळेनुसार सांगू.”

अकबर हसला आणि बक्षीस दिलं.

एकदा बीरबल दरबारात गेला नाही. दुसऱ्या दिवशी अकबर म्हणाला, “मी काल एक मूर्ख पाहिला.”

बीरबल उत्तरला, “महाराज, मग दुसरा मूर्ख कोण होता? कारण तुम्ही त्याच्यापर्यंत पोहोचला म्हणजे तुम्हीही गेला!”

अकबरने हसत कबूल केलं – “बीरबल, तू खरोखरच शहाणा आहेस.”

अकबर एकदा म्हणाला, “ज्यांचं पद मोठं असतं, त्यांच्या छायाही मोठ्या असतात.”

बीरबलने लगेच दिवसा एक लालटेन घेऊन दरबारात यायचं ठरवलं.

अकबरने विचारलं, “हे काय चाललंय?”

बीरबल म्हणाला, “तुमची छाया शोधतोय. कारण सूर्य नसल्यावर छाया नसते. त्यामुळे ज्यांचा खरा तेज असतो, त्यांचीच छाया पडते.”

एकदा बीरबल गावातून सात मूर्खांना घेऊन आला. अकबरने विचारलं, “हे कोण?”

बीरबल म्हणाला, “हे गावातले मूर्ख. आणि मी आठवा. कारण मी एवढ्या लांबून त्यांना इथे घेऊन आलो.”

एक सरदार मोठेपणाने म्हणाला, “माझं घोडं इतकं वेगवान आहे की ते उडतं.”

बीरबल म्हणाला, “माझ्याकडे एक गाढव आहे, जे रोज १० ग्रंथ वाचतं.”

सगळे हसले, आणि त्या सरदाराची गर्वहरण झाली.

अकबरने एकदा विचारलं, “माझ्या राज्यात सगळ्यात मोठा मूर्ख कोण?”

बीरबलने शांतपणे आरसा समोर ठेवला.

“हे काय?” – अकबर चिडून विचारतो.

बीरबल म्हणाला, “राजा जर मूर्ख गोष्टींवर वेळ घालवतो, तर तोच मोठा मूर्ख नाही का?”

अकबरने मनात विचार केला आणि शांत झाला.

---

📚 उपसंहार:

बीरबलचं शहाणपण, त्याचं तर्कशुद्ध विचार करणं, आणि प्रसंगानुरूप विनोदाने भरलेले उत्तर हे आजही आपल्या जीवनाला मार्गदर्शन करतात. या कथा मुलांपासून ते वयस्कांपर्यंत प्रत्येकासाठी शिकवण देतात.